آشنایی با زیارتزیارت ـ به‌ویژه زیارت خانه خدا و زیارت قبور مسلمانان (از جمله پیامبران، پیشوایان معصوم (علیهم‌السلام)، علما و دانشمندان بزرگ مذهبی، مجاهدان راه اسلام و...) سازنده و مفید است و نوعی سپاس‌گزاری و قدردانی از جان‌بازی و فداکاری آنان به شمار می‌رود و هشداری به نسل معاصر و آینده است که پاداش آن کس که در راه حق و فضیلت، و دفاع از عقیده و گسترش حریت و آزادی جان سپارد، این است که هیچ‌گاه از خاطره‌ها محو نشود. فهرست مندرجات۲ - معنای اصطلاحی ۳ - اهمیت زیارت ۴ - پیشینه زیارت ۴.۱ - دیدگاه بیهقی ۴.۲ - روایتی از امام علی ۵ - زیارت در قرآن ۵.۱ - آیه ۸۴ سوره توبه ۵.۲ - آیه ۳۶ سوره نور ۶ - زیارت در روایات ۶.۱ - روایتی از امام علی ۶.۲ - روایتی از پیامبر ۷ - فواید زیارت ۷.۱ - روایاتی از رسول خدا ۸ - آداب زیارت ۸.۱ - بیان یک نکته ۸.۲ - روایتی از امام صادق ۹ - پانویس ۱۰ - منبع ۱ - معنای لغویزیارت در لغت عبارت از تمایل و میل کردن است؛ خواه از دور باشد یا از نزدیک و یا با گرایش قلبی و قصد همراه باشد یا اعم از این‌که با اکرام و تعظیم زیارت‌شونده همراه باشد. ۲ - معنای اصطلاحیزیارت در اصطلاح به تمایلی می‌گویند که افزون بر میل و حرکت حسی، قلب هم گرایش جدی پیدا کرده و نسبت به مذور و زیارت‌شونده با اکرام و تعظیم قلبی و انس روحی همراه باشد. البته هر چه مذور برتر و کامل‌تر باشد، قصد جدی‌تر و درجه تکریم و تعظیم نیز برتر خواهد بود. ۳ - اهمیت زیارتزیارت دیداری مشتاقانه، با حضور در پیشگاه اولیای خدا و پیشوایان هدایت (علیهم‌السلام) است. حضور در مکان‌های مقدس به قصد زیارت و رویارویی با پیشوایان و راه‌نمایان عالم معنا در واقع حرکتی برآمده از عمق جان و دل است. زیارت حضور جسم و جان در برابر خلیفه الله زمین است و روشنگر راه زندگی و مشعل فروزان در سلوک عرفان و ارتباط با حجت خدا است. زیارت، ادامه و استمرار بهره‌مندی از محضر پر فیض بندگان صالح به ویژه پیشوایان معصوم (علیهم‌السلام) و خاندان اهل بیت (علیهم‌السلام) می‌باشد. ۴ - پیشینه زیارتزیارت در تاریخ اسلامی سبقه دیرین دارد، و پایه‌گذار زیارت قبور مسلمانان، پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بودند؛ محمد بن سعد در طبقات الکبری نقل می‌کند که در واقعه حدیبیه (سال ششم هجری). پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بر سر قبر آمنه رفت و بر آن گریست و به مرمت و بازسازی آن پرداخت و هم‌چنین پس از حجة‌الوداع نیز به زیارت قبر مادرش آمنه رفت. ۴.۱ - دیدگاه بیهقیهمچنین بیهقی و محدثان دیگر نقل کرده‌اند که پیامبر اکرم (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) قبور شهدا را در احد زیارت کرد. ۴.۲ - روایتی از امام علیدرباره حضرت امام علی (علیه‌السلام) نقل کرده‌اند که آن حضرت به قصد زیارت حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) بیرون می‌رفت و بر سر مزار آن حضرت حاضر می‌شد و گریه می‌کرد و برای آن حضرت دعا می‌کرد. ۵ - زیارت در قرآناز برخی آیات قرآن کریم می‌توان استفاده کرد که زیارت امری پسندیده، مشروع و جایز می‌باشد. ۵.۱ - آیه ۸۴ سوره توبهچنانکه خداوند متعال به پیامبرش می‌فرماید: < وَلاَ تُصَلِّ عَلَى أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا وَلاَ تَقُمْ عَلَىَ قَبْرِهِ إِنَّهُمْ كَفَرُواْ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُواْ وَهُمْ فَاسِقُونَ؛ ای پیامبر! بر هیچ‌یک از منافقانی که از دنیا می‌روند، نماز مگزار و هیچ گاه در کنار قبر او برای طلب آمرزش و استغفار نایست چون آنان به خدا و رسولش کافر شدند و در حالی که فاسق بودند، از دنیا رفتند. از مفهوم آیه یاد‌شده می‌توان استفاده کرد که ایستادن در کنار قبر مؤمنان و دعا برای آنان و نیز زیارت اموات از صالحان و معصومان مشروع و جایز است. ۵.۲ - آیه ۳۶ سوره نورقرآن مجید در جایی دیگر به صورت کلی به مکان‌های مقدس اشاره کرد، و انسان را به اهمیت و احترام آن‌ها توجه داده است؛ چنان‌که می‌فرماید: «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ؛ در خانه‌هایی که خدا اجازه داده که قدر و منزلت آن‌ها رفعت یابد و نامش در آن‌ها یاد می‌شود. در آن خانه‌ها هر بامداد و شامگاه او را نیایش می‌کنند». این خانه‌ها همان مراکزی هستند که به فرمان پروردگار استحکام یافته و مرکز یاد خداست و حقایق اسلام و احکام خدا از آن‌ها نشر می‌یابد و آن‌ها مرکز مشکات انوار الهی، ایمان، هدایت و دارای تقدس و احترام هستند و زیارت چنین مکان‌هایی و افراد صالح و معصومی که در چنین جاهایی مدفون‌اند، دارای ثواب و فایده فراوان است. [۸]
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ج۹۷، کتاب المزار.
[۹]
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ج۹۸، کتاب المزار.
[۱۰]
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ج۹۹، کتاب المزار.
۶ - زیارت در روایاتزیارت در روایات اسلامی شیعه و اهل تسنن مورد سفارش و تأکید قرار گرفته است. ۴.۲ - روایتی از امام علیچنانکه حضرت علی (علیه‌السلام) حبیب الله می‌فرماید: «زور و اموتاکم فانهم یفرحون بزیارتکم؛ مردگانتان را زیارت کنید که همانا با زیارت شما خوشحال می‌شوند». ۶.۲ - روایتی از پیامبرپیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در جایی دیگر می‌فرماید: «زیارت قبور موجب یادآوری مرگ است». [۱۲]
ابن ماجه، محمد، صحیح ابن ماجه، ج۱، ص۱۱۳.
۷ - فواید زیارتزیارت فواید و آثار فراوانی دارد که در روایات اسلامی به برخی از آن‌ها اشاره شده است؛ از جمله: ۷.۱ - روایاتی از رسول خداـ چنان‌که پیامبر اکرم (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) می‌فرماید: «قبور مردگان را زیارت کنید، همانا باعث یادآوری آخرت می‌شود». ـ و پیامبر اکـرم (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) می‌فـرماید: «و صلوا علی حیث ما کنتم فان صلاتکم و سلامکم یبلغنی؛ در هر حـال کـه هستید، بر من درود فرستیـد، همانا درود و سلام شمـا بـه من می‌رسد». ۸ - آداب زیارتبراساس اعتقادات مسلمانان به‌ویژه تصریح قرآن، انسان‌ها پس از مرگ زنده هستند و زیارت قبور و اموات (از معصومان، صالحان، نیکوکاران، و...) همانند آن است که به حضور آن‌ها برسی و به آن‌ها احترام کنی. بر همین اساس برای زیارت ـ به‌ویژه زیارت خانه خدا ـ پیامبر اکرم (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) پیشوایان معصوم (علیهم‌السلام) علما، صالحان و مؤمنان رعایت آدابی لازم است. رعایت ادب، طهارت جسم و روح خضوع، خشوع، اذن دخول، نماز، و... از جمله آن آداب به شمار می‌رود. بنابراین زیارت ـ به‌ویژه زیارت خانه خدا و زیارت قبور مسلمانان (از جمله پیامبران، پیشوایان معصوم (علیهم‌السلام)، علما و دانشمندان بزرگ مذهبی، مجاهدان راه اسلام و...) سازنده و مفید است و نوعی سپاس‌گزاری و قدردانی از جان‌بازی و فداکاری آنان به شمار می‌رود و هشداری به نسل معاصر و آینده است که پاداش آن کس که در راه حق و فضیلت را برگزیند و دفاع از عقیده و گسترش حریت و آزادی جان سپارد، این است که هیچ‌گاه از خاطره‌ها محو نشود. [۱۸]
سبحانی، جعفر، آیین وهابیت، ص۱۱۹ و ۱۲۰، قم، انتشارات اسلامی.
۸.۱ - بیان یک نکتهنکتهای که نباید از آن غفلت کرد، رعایت آداب و شرایط زیارت است. زائر باید با معرفت و شناخت کافی نسبت به شأن و جایگاه زیارت‌شونده به زیارت برود و از هرگونه مسائل و حرکات شرک‌آمیز و شبهه‌ناک و خرافاتی پرهیز کند. ۸.۲ - روایتی از امام صادقامام صادق (علیه‌السلام) به شخصی از اهالی طوس می‌فرماید: «ای شخص طوسی! کسی که قبر حسین (علیه‌السلام) را زیارت کند، در حالی که می‌داند او امامی است از ناحیه خداوند عزوجل و طاعت او واجب است بر بندگان، خداوند گناهان گذشته و آینده‌اش را می‌آمرزد و شفاعت او را در مورد پنجاه انسان گناه‌کار می‌پذیرد و هر حاجتی که در نزد قبر او از خداوند خواسته شود، اجابت می‌گردد ...». ۹ - پانویس۱۰ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «آشنایی با زیارت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۴/۱۴. |